ျမန္မာစစ္တပ္ ျငင္းဆိုမႈအေပၚ AI တံု႔ျပန္

Rakhine Refugees Photo Credit: Rakhine Ethnics Congress

ရခိုင္ျပည္နယ္ ပဋိပကၡမွာ ျမန္မာစစ္တပ္က စစ္ရာဇ၀တ္မႈ က်ဴးလြန္တယ္ဆိုတာကို AI အဖဲြ႔ကုိယ္တိုင္ စံုစမ္းစစ္ေဆးၿပီး ႏိုင္ငံတကာ ဥပေဒေၾကာင္းနဲ႕အညီ သံုးသပ္ၿပီးမွ အခ်က္အလက္ အေထာက္အထားေတြနဲ႕ ေဖၚျပခဲ့တာျဖစ္ေၾကာင္း AI ႏိုင္ငံတကာလြတ္ၿငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္ အဖဲြ႕ အာရွ ပစိဖိတ္ဆိုင္ရာ တာ၀န္ခံက ဗီြအိုေအကိုေျပာပါတယ္။

မေန႔ ဗုဒၶဟူးေန႔က ထုတ္ျပန္တဲ့ AI ရဲ႕ ရခိုင္ပဋိပကၡဆိုင္ရာ အစီရင္ခံစာမွာ ျမန္မာစစ္တပ္က စစ္ရာဇ၀တ္မႈ က်ဴးလြန္ေနတယ္ဆိုတဲ့ အခ်က္ကို တပ္မေတာ္ ဘက္က ပယ္ခ်ခဲ့ပါတယ္။ ICC ခံုရံုးလဲႊေျပာင္းဖို႔ AI အဖဲြ႔ရဲ႕ အဆိုျပဳခ်က္မွာလည္း အဖဲြ႔၀င္မဟုတ္တဲ့ ျမန္မာအေနနဲ႕ ဘာမွ ထိခိုက္စရာ မရွိဘူးလို႔ တပ္မေတာ္ ေျပာခြင့္ရက ဗီြအိုေအကို တုန္႔ျပန္ေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။ မအင္ၾကင္းႏိုင္က အျပည့္အစံု တင္ျပမွာပါ။

မတ္လ (၂၉) ရက္ေန႔ ထုတ္ျပန္တဲ့ AI အဖဲြ႔ရဲ႕ရခိုင္ျပည္နယ္က လူ႕အခြင့္အေရးဆိုင္ရာ အစီရင္ခံစာမွာ AA ရခိုင္လက္နက္ကိုင္ တပ္ဖဲြ႕ကို ႏွိမ္နင္းဖို႔ ျမန္မာအစိုးရက အမိန္႔ ထုတ္ၿပီးေနာက္ပိုင္း ျမန္မာစစ္တပ္က ေနာက္ထပ္ ဖိႏွိပ္ ရက္စက္တဲ့ ျပစ္မႈေတြကို ဆက္ၿပီး က်ဴးလြန္ခဲ့တယ္လို႔ ေထာက္ျပထားပါတယ္။

လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေတြက ရိုဟင္ဂ်ာမြတ္စလင္ေတြအေပၚ ဖိႏွိပ္ညွင္းပမ္းမႈေတြအတြက္ တာ၀န္ရွိတဲ့ ျမန္မာ တပ္ဖဲြ႕ေတြဟာ အခုတို္က္ပဲြေတြမွာလည္း ဆက္လက္ၿပီး စစ္ရာဇ၀တ္မႈ က်ဴးလြန္ေနေၾကာင္း ေတြ႕ရွိရသလို၊ ေနာက္ထပ္ တပ္ဖဲြ႕ေတြ ထပ္ၿပီး ေစလႊတ္တဲ့အထဲ တာ၀န္ရွိသူေတြထဲမွာ ထိပ္တန္း စစ္ဗုိလ္ခ်ဳပ္ႀကီးေတြ ပါ၀င္ေနတယ္ဆိုတာကို AI ရဲ႕ စံုစမ္းေတြ႕ရွိခ်က္ေတြက ညႊန္းျပေနတယ္လို႔ အစီရင္ခံစာက ဆိုပါတယ္။

ဒါေပမယ့္ ျမန္မာစစ္တပ္ ဘက္ကေတာ့ AI အစီရင္ခံစာပါ စြပ္စဲြခ်က္ကို ျငင္းပယ္ခဲ့ၿပီး ရခိုင္ျပည္နယ္တြင္း စစ္ဆင္ေရးေတြမွာ စစ္ေရးအရသာ ပစ္မွတ္ထား တိုက္ခိုက္ခဲ့တာျဖစ္တယ္လို႔ တပ္မေတာ္ သတင္းမွန္ျပန္ၾကားေရး အဖြဲ႔ အတြင္းေရးမွဴး ဗုိလ္မွဴးခ်ဳပ္ ေဇာ္မင္းထြန္းက ေျပာပါတယ္။

ရခိုင္ျပည္နယ္ စစ္ဆင္ေရးေတြမွာ ျမန္မာစစ္တပ္ဟာ ႏိုင္ငံတကာ ဥပေဒ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းေတြကို နားမလည္ဘဲ အရပ္သားေတြကို ပစ္မွတ္ထား အင္အားသံုး ႏွိမ္နင္းတာဟာစစ္ရာဇ၀တ္မႈက်ဴးလြန္တဲ့ အေထာက္အထားေတြ ျဖစ္ေၾကာင္းAI ႏိုင္ငံတကာလြတ္ၿငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္ အဖဲြ႕ အာရွ ပစိဖိတ္ဆိုင္ရာ တာ၀န္ခံ Francisco Bencosme က ဗီြအိုေအကို ေျပာပါတယ္။

“ ႏိုင္ငံတကာ လူ႕အခြင့္အေရး ဥပေဒနဲ႕အညီ လိုက္နာရမယ့္ လူ႕အခြင့္အေရး ဆိုင္ရာ စည္းမ်ဥ္း စည္းကမ္း ေတြကို ျမန္မာစစ္တပ္ နားမလည္ဘူးဆိုတာ ေတြ႕ရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ AA ရခိုင္လက္နက္ကိုင္အဖဲြ႔ကို တုန္႔ျပန္ရာမွာ အင္အားအလြန္အကြ်ံသံုးတဲ့ အျပင္ ဆင္ဆင္ျခင္ျခင္မလုပ္ဘဲ အရပ္သားေတြကို သတ္ျဖတ္တာ၊ ရြာေတြပိတ္ဆို႔ၿပီး ေဆး၀ါးေတြ၊ စားနပ္ရိကၡာေတြနဲ႕ လူသားခ်င္းစာနာမႈအကူအညီေတြကို ျဖတ္ေတာက္တာ စတာေတြကို ျမန္မာစစ္တပ္က က်ဴးလြန္ေၾကာင္း အခု အစီရင္ခံစာမွာ အဓိက ေဖၚျပထားပါတယ္။ ရခိုင္ျပည္နယ္မွာရွိတဲ့ အသိုင္းအ၀ိုင္း အားလံုးနီးပါးဟာ လူသားခ်င္း စာနာမႈ အကူအညီေတြေပၚ မွီခို ရပ္တည္ေနၾကရတာပါ။ ”

ဒါအျပင္ အစီရင္ခံစာအတြက္ အခ်က္အလက္ စံုစမ္းေကာက္ယူ ျပဳစုတဲ့ေနရာမွာAI အဖဲြ႕ႀကီးက သတ္မွတ္ထားတဲ့ စံခ်ိန္စံႏႈန္းဟာ ျမင့္မားေၾကာင္းနဲ႕ လူ႕အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြကို ႏိုင္ငံတကာ ဥပေဒနဲ႕ အညီ စံုစမ္းစစ္ေဆး သံုးသပ္ၿပီးမွ အစီရင္ခံတင္ျပတာျဖစ္တယ္လို႔ Francisco Bencosmeေျပာပါတယ္။

“ ဒီအစီရင္ခံစာအတြက္ ရခိုင္ျပည္နယ္ထဲက ပဋိပကၡေတြျဖစ္ေနတဲ့ ေနရာေတြ သြားၿပီး ေတြ႕ဆံုေမးျမန္းမႈ (၅၄) ခုအပါအ၀င္ စုစုေပါင္း ေတြ႕ဆံုေမးျမန္းမႈ (၈၁) ခု လုပ္ခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး ဒီအစီရင္ခံစာမွာ ျမန္မာစစ္တပ္ရဲ႕ သေဘာထား၊ ရပ္တည္ခ်က္ေတြ ထည့္သြင္းေဖၚျပဖို႔ မၾကာေသးခင္ကဘဲ သက္ဆိုင္ရာ စစ္ဘက္ တာ၀န္ရွိသူေတြကို AI ကဆက္သြယ္ေမးျမန္းခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ လူ႕အခြင့္အေရးမွတ္တမ္း အခ်က္အလက္ေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ သူတို႔ရဲ႕ ရပ္တည္ခ်က္ကို ေျပာဆိုလိုစိတ္မရွိတာ၊ လူ႕အခြင့္အေရးဆိုင္ရာ ကိစၥရပ္ေတြကို လူမႈအဖဲြ႔အစည္းေတြက အျပဳသေဘာေဆာင္ ေထာက္ျပတာကို လက္ခံလိုစိတ္မရွိတာေတြ စတဲ့ ျမန္မာစစ္တပ္ရဲ႕ သေဘာထားကို ေတြ႕ရပါတယ္။ ဒါ႔အျပင္ က်ေနာ္တို႔ အစီရင္ခံစာက အႀကံျပဳခ်က္ေတြ၊ အေထာက္အထားေတြကို ျမန္မာစစ္တပ္က လက္မခံဘဲ တုန္႔ျပန္ေ၀ဖန္ေလ့ ရွိပါတယ္။ AI အစီရင္ခံစာရဲ႕ အဓိက အားသက္ခ်က္ကေတာ့ အျဖစ္အပ်က္ေတြကို ႏိုင္ငံတကာ ဥပဒနဲ႕ အညီ ဓမၼဓိဌာန္က်က် သံုးသပ္ တင္ျပတာျဖစ္ပါတယ္။ ”

မအင္ၾကင္းႏိုင္ ။ ။ ရခိုင္ျပည္နယ္က လူ႕အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္ေတြ အတြက္ အခုလို AIနဲ႕ HRW အဖဲြ႕ေတြက ေထာက္ျပထားတဲ့ အခ်က္ေတြအတြက္ စံုစမ္းစစ္ေဆးဖို႔ျမန္မာစစ္တပ္ကေတာ့ ေကာ္မရွင္ ထပ္ဖဲြ႕ထားတဲ့ အေပၚမွာ ဘယ္လိုျမင္ပါလဲရွင့္။

Francisco Bencosme ။ ။ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ႏွစ္ေက်ာ္က ဘာေတြျဖစ္ခဲ့သလဲဆိုတာ စံုစမ္းစစ္ေဆးဖို႕ဆိုၿပီး စစ္တပ္ကေန ေကာ္မရွင္ ဖဲြ႕စည္းခဲ့တယ္ ဆိုတဲ့ ကိစၥက ဟာသျပက္လံုး တခုလို႔ ျမင္ပါတယ္။ ဒီေကာ္မရွင္ အေနနဲ႕ လြတ္လြတ္လပ္လပ္၊ မွ်မွ်တတနဲ႕ လုပ္ႏိုင္မယ္လို႔ မျမင္ပါဘူး။ ေနာက္ၿပီး ဒီေကာ္မရွင္အေပၚ ႏိုင္ငံတကာ အသိုင္းအ၀ိုင္းက ယံုၾကည္မႈလည္း မရွိပါဘူး။ စစ္ေကာ္မရွင္ အေနနဲ႕ စံုစမ္းစစ္ေဆးမႈေတြကို မွန္မွန္ကန္ကန္ လုပ္လိုစိတ္ မရွိဘူးဆိုတာလည္း ျပသခဲ့ပါတယ္။ ရိုက္တာ သတင္းေထာက္ ႏွစ္ဦး စံုစမ္းေဖၚထုတ္ခဲ့တဲ့ ရိုဟင္ဂ်ာေတြ အစုလိုက္ အၿပံဳလိုက္ သတ္ျဖတ္ခံရမႈမွာ ျပစ္ဒဏ္ေပးထားတဲ့ ျမန္မာစစ္သား (၇)ဦးကို ႏို၀င္ဘာလကတည္းက ျပန္ လႊတ္ေပးခဲ့တဲ့ျဖစ္ရပ္က ျပည္တြင္းေကာ္မရွင္ေတြရဲ႕ ရပ္တည္ခ်က္ကို မီးေမာင္းထိုး ျပသေနတာျဖစ္ပါတယ္။

ရခိုင္ျပည္နယ္အတြင္း ျပင္းထန္လွတဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္မႈေတြကို တားဆီးႏိုင္ဖို႔ ႏိုင္ငံတကာအေနနဲ႔ ပ်က္ကြက္ေနတာေၾကာင့္ ဒီျပႆနာကို ICC ႏိုင္ငံတကာ ရာဇ၀တ္ခံုရံုးကို အျမန္ဆံုး လႊဲေျပာင္းေပးသင့္တယ္လို႔ AI အစီရင္ခံစာက အၾကံျပဳထားပါတယ္။

ဇန္န၀ါရီလ ၄ ရက္ေန႔ လြတ္လပ္ေရးေန႔မွာ ရခုိင္တပ္မေတာ္ AA က ရခုိင္ျပည္နယ္မွာရွိတဲ့ ရဲကင္းစခန္းတခ်ဳိ႕ကုိ စီးနင္း တုိက္ခုိက္ခဲ့ၿပီးေနာက္ ျမန္မာအစုိးရရဲ႕ ခြင့္ျပဳခ်က္အရ စစ္တပ္က လုိက္လံေခ်မႈန္းတဲ့ စစ္ဆင္ေရးေတြ အတြင္း ဥပေဒမဲ့ သတ္ျဖတ္မႈ၊ ဖမ္းဆီးမႈ၊ ညွင္းပမ္းႏွိပ္စက္မႈေတြ အပါအ၀င္ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြ က်ဳးလြန္ခဲ့သလို၊ AA လက္နက္ကုိင္ တပ္ဖဲြ႔ဘက္ကလည္း အရပ္သားေတြကုိ ဖမ္းဆီးတာ အပါအ၀င္ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈတခ်ဳိ႕ ရွိခဲ့ေၾကာင္းလည္း အစီရင္ခံစာမွာ ေဖာ္ျပထားတာပါ။

အင္ၾကင္းႏုုိင္ / ဗြီအိုေအ (ျမန္မာပုိင္း)
https://burmese.voanews.com