ရခိုင္မွာျဖစ္ခဲ့တဲ့ စစ္ရာဇဝတ္မႈေတြအပါအဝင္ ရာဇဝတ္မႈတိုင္းကိုအေရးယူေဆာင္႐ြက္ဖို႔ သမၼတ ၫႊန္ၾကား

စစ္ရာဇဝတ္မႈေတြကို အေရးယူေဆာင္႐ြက္ဖို႔ ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတ ၫႊန္ၾကား

(Zawgyi)⤵⤵⤵
ရခိုင္မွာျဖစ္ေပၚခဲ့တဲ့ စစ္ရာဇဝတ္မႈေတြ အပါအဝင္ ရာဇဝတ္မႈအားလုံးကို ေဖာ္ထုတ္အေရးယူဖို႔အတြက္ ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတကေန တပ္မေတာ္ကာကြယ္ေရးဦးစီးခ်ဳပ္အပါအဝင္ သက္ဆိုင္တဲ့ဌာနအားလုံးကို ေပးပို႔ၫႊန္ၾကားထားၿပီးျဖစ္ေၾကာင္း ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတ႐ုံးကေန ဇန္နဝါရီ ၂၁ ရက္ေန႔မွာ ထုတ္ျပန္ ေၾကညာလိုက္ပါတယ္။

လြတ္လပ္ေသာ စုံစမ္းစစ္ေဆးေရးေကာ္မရွင္ (Independent Commission of Enquiry-ICOE) ရဲ႕အၿပီး သတ္အစီရင္ခံစာအရ ၂၀၁၆-၂၀၁၇ ခုႏွစ္တြင္ ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ ျမန္မာ့တပ္မေတာ္နဲ႔ ARSA အၾကမ္းဖက္ အဖြဲ႕တို႔အၾကား ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ တိုက္ခိုက္မႈ ျဖစ္စဥ္ေတြအတြင္း ARSA အဖြဲ႕ဝင္ေတြနဲ႔ ၎တို႔နဲ႔အလိုတူပူး ေပါင္းပါဝင္ခဲ့သူမ်ား၊ လုံၿခဳံေရးတပ္ဖြဲ႕ဝင္ေတြနဲ႔ အရပ္သားေတြက စစ္ရာဇဝတ္မႈ ေတြက်ဴးလြန္မႈေတြရွိခဲ့ တယ္လို႔ ေကာ္မရွင္မွ ေတြ႕ရွိခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။

ICOEေကာ္မရွင္အဖြဲ႕ဝင္ေတြဟာ ျဖစ္စဥ္ကာလမ်ားအတြင္း တာဝန္ ထမ္းေဆာင္ခဲ့ၾကတဲ့ ျမန္မာ့ လုံၿခဳံေရး တပ္ဖြဲ႕ဝင္ေတြ၊ ရခိုင္ ျပည္နယ္ေျမာက္ပိုင္းမွ သက္ေသေတြရဲ႕ထြက္ဆိုခ်က္ စုစုေပါင္း (၁၅၀၀)ေလာက္ကို ေသခ်ာစြာ စုေဆာင္းခဲ့ၿပီး ယင္းထြက္ဆိုခ်ကေတြအေပၚ အေျခခံၿပီးအစီရင္ခံစာကို ေလ့လာသုံးသပ္ခ်က္ ေတြနဲ႔ ျပဳစုတင္ျပထားတာျဖစ္တယ္လို႔သိရပါတယ္။

တိုက္ခိုက္မႈျဖစ္စဥ္မ်ားအတြင္း အရပ္သားေတြကို သတ္ျဖတ္ျခင္း၊ အင္အား မမွ်မတသုံးစြဲျခင္း၊ လုယက္မႈ က်ဴးလြန္ျခင္း၊ ရခိုင္ျပည္နယ္ေျမာက္ပိုင္းရွိ ေမာင္ေတာ၊ ဘူးသီးေတာင္ႏွင့္ ရေသ့ေတာင္ ၿမိဳ႕နယ္ေတြမွာ မူဆလင္ေတြစြန႔္ခြာသြားတဲ့ ေနအိမ္ေတြကို ဖ်က္ဆီးတာေတြလည္းရွိခဲ့ေၾကာင္းေကာ္မရွင္က စုံစမ္း ေတြ႕ရွိခဲ့ပါတယ္။

ဒ့ါအျပင္ ေက်း႐ြာမ်ား၊ အထူးသျဖင့္ မင္းႀကီး႐ြာ (တူလာတိုလီ)၊ ခြၽတ္ျပင္႐ြာနဲ႔ ေမာင္ႏု႐ြာေတြမွာ အသက္ဆုံးရႈံးမႈ မ်ားျပားခဲ့တယ္လို႔ ေကာ္မရွင္ကဆိုပါတယ္။

ဒါေပမယ့္လည္း လူမ်ိဳးျပဳန္းတီးေစဖို႔ ရည္႐ြယ္ခ်က္ရွိရွိ ေဆာင္႐ြက္က်ဴးလြန္ခဲ့တယ္လို႔ ေကာက္ခ်က္ခ် ႏိုင္တဲ့ လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ိဳး ျဖစ္ပြားခဲ့ျခင္း အလ်ဥ္းမရွိခဲ့ေၾကာင္း ေကာ္မရွင္ရဲ႕အစီရင္ခံစာမွာေဖာ္ျပထား ပါတယ္။

ICOEေကာ္မရွင္အေနနဲ႔ အႀကံျပဳခ်က္ (၂၂) ခ်က္ထဲမွာ ျပည္ေထာင္စုေရွ႕ေနခ်ဳပ္႐ုံးနဲ႔စစ္ဥပေဒခ်ဳပ္႐ုံး ေတြအေနနဲ႔ လိုအပ္တဲ့ ရာဇဝတ္မႈဆိုင္ရာ စုံစမ္းစစ္ေဆးမႈေတြကို ဆက္လက္ ေဆာင္႐ြက္သြားဖို႔လည္း အႀကံျပဳထားပါတယ္။

ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတကလည္း ေကာ္မရွင္ရဲ႕အႀကံျပဳခ်က္အတိုင္း ရာဇဝတ္မႈဆိုင္ရာ စုံစမ္း စစ္ေဆးမႈမ်ား ဆက္လက္ျပဳလုပ္သြားေစဖို႔နဲ႔ အေထာက္အထားမ်ားခိုင္လုံပါက တရားစြဲဆိုမႈေတြ ျပဳလုပ္သြားဖို႔ကိုလည္း သေဘာတူတယ္လို႔ဆိုပါတယ္။

ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတက ARSA အဖြဲ႕ဝင္မ်ား (သို႔မဟုတ္) အလိုတူ ပူးေပါင္း ပါဝင္ခဲ့သူမ်ားက က်ဳးလြန္ခဲ့သည့္ ႀကီးေလးေသာ ရာဇဝတ္မႈမ်ားကို စုံစမ္းစစ္ေဆးတာ၊တရားစြဲဆိုတာေတြကို ဘယ္လိုလုပ္သင့္တယ္ဆိုတာ စစ္ဥပေဒခ်ဳပ္နဲ႔ လိုအပ္သလို တိုင္ပင္ေဆာင္႐ြက္သြားဖို႔လည္း ျပည္ေထာင္စု ေရွ႕ေနခ်ဳပ္အား အေၾကာင္း ၾကား ထားတယ္လို႔သိရပါတယ္။

တစ္ဘက္မွာလည္း တပ္မေတာ္သားမ်ား က်ဴးလြန္ခဲ့တယ္လို႔ စြပ္စြဲထားတဲ့ ရာဇဝတ္မႈေတြကိုလည္း တပ္မေတာ္ စစ္ဥပေဒခ်ဳပ္႐ုံး အေနနဲ႔ လက္ရွိ ေဆာင္႐ြက္ဆဲျဖစ္ေသာ စုံစမ္းစစ္ေဆးမႈေတြနဲ႔အတူ တရားစြဲတာေတြကို တိုးခ်ဲ႕ေဆာင္႐ြက္ဖို႔ ႏိုင္ငံေတာ္ သမၼတက ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒႏွင့္အညီ ေကာ္မရွင္ ရဲ႕အစီရင္ခံစာအျပည့္အစုံနဲ႔ ေနာက္ဆက္တြဲမ်ားကို တပ္မေတာ္ကာကြယ္ေရးဦးစီးခ်ဳပ္ထံ သို႔လည္း ေပးပို႔ခဲ့ ၿပီး ျဖစ္တယ္လို႔လည္းသိရပါတယ္။

ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတအေနျဖင့္ ထိခိုက္ခံစားခဲ့ရသူမ်ားအားလုံးအတြက္ စာနာဝမ္းနည္းေၾကာင္း ေဖာ္ျပခဲ့ၿပီး တာဝန္ခံမႈနဲ႔ တရားမွ်တမႈရွိေစေရးအတြက္ လည္းေကာင္း၊ အဆင့္မီ လုံၿခဳံေရးတပ္ဖြဲ႕မ်ား ျဖစ္လာ ေစေရး အတြက္ လည္းေကာင္း ေဆာင္႐ြက္သြားမည္ ျဖစ္ေၾကာင္း အေလးအနက္ ေျပာၾကား တယ္လို႔လည္း သမၼတ႐ုံးရဲ႕ထုတ္ျပန္ခ်က္မွာပါရွိပါတယ္။

ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတ႐ုံးက ၂၀၁၆-၂၀၁၇ ခုႏွစ္တြင္ ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ ျမန္မာ့တပ္မေတာ္ႏွင့္ ARSA အၾကမ္းဖက္ အဖြဲ႕တို႔အၾကား ျဖစ္ပြားခဲ့သည့္ တိုက္ခိုက္မႈ ျဖစ္စဥ္မ်ားအတြင္း ရခိုင္ျပည္နယ္၌ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္မႈ ေတြရွိေၾကာင္း စြပ္စြဲခ်က္ေတြအေပၚ စုံစမ္းစစ္ေဆးရန္ ၂၀၁၈ ခုႏွစ္၊ ဇူလိုင္လ ၃၀ ရက္မွာ ဒီေကာ္မရွင္ကို ဖြဲ႕စည္းေပးခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။

BBC Burmese
https://www.bbc.com
-------------
(Unicode)⤵⤵⤵
ရခိုင်မှာဖြစ်ခဲ့တဲ့ စစ်ရာဇဝတ်မှုတွေအပါအဝင် ရာဇဝတ်မှုတိုင်းကိုအရေးယူဆောင်ရွက်ဖို့ သမ္မတ ညွှန်ကြား

ဓာတ်ပုံ မူပိုင် Presindent'Office
Image caption စစ်ရာဇဝတ်မှုတွေကို အရေးယူဆောင်ရွက်ဖို့ နိုင်ငံတော်သမ္မတ ညွှန်ကြား

ရခိုင်မှာဖြစ်ပေါ်ခဲ့တဲ့ စစ်ရာဇဝတ်မှုတွေ အပါအဝင် ရာဇဝတ်မှုအားလုံးကို ဖော်ထုတ်အရေးယူဖို့အတွက် နိုင်ငံတော်သမ္မတကနေ တပ်မတော်ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ်အပါအဝင် သက်ဆိုင်တဲ့ဌာနအားလုံးကို ပေးပို့ညွှန်ကြားထားပြီးဖြစ်ကြောင်း နိုင်ငံတော်သမ္မတရုံးကနေ ဇန်နဝါရီ ၂၁ ရက်နေ့မှာ ထုတ်ပြန် ကြေညာလိုက်ပါတယ်။

လွတ်လပ်သော စုံစမ်းစစ်ဆေးရေးကော်မရှင် (Independent Commission of Enquiry-ICOE) ရဲ့အပြီး သတ်အစီရင်ခံစာအရ ၂၀၁၆-၂၀၁၇ ခုနှစ်တွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သော မြန်မာ့တပ်မတော်နဲ့ ARSA အကြမ်းဖက် အဖွဲ့တို့အကြား ဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ တိုက်ခိုက်မှု ဖြစ်စဉ်တွေအတွင်း ARSA အဖွဲ့ဝင်တွေနဲ့ ၎င်းတို့နဲ့အလိုတူပူး ပေါင်းပါဝင်ခဲ့သူများ၊ လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့ဝင်တွေနဲ့ အရပ်သားတွေက စစ်ရာဇဝတ်မှု တွေကျူးလွန်မှုတွေရှိခဲ့ တယ်လို့ ကော်မရှင်မှ တွေ့ရှိခဲ့တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

ICOEကော်မရှင်အဖွဲ့ဝင်တွေဟာ ဖြစ်စဉ်ကာလများအတွင်း တာဝန် ထမ်းဆောင်ခဲ့ကြတဲ့ မြန်မာ့ လုံခြုံရေး တပ်ဖွဲ့ဝင်တွေ၊ ရခိုင် ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းမှ သက်သေတွေရဲ့ထွက်ဆိုချက် စုစုပေါင်း (၁၅၀၀)လောက်ကို သေချာစွာ စုဆောင်းခဲ့ပြီး ယင်းထွက်ဆိုချကတွေအပေါ် အခြေခံပြီးအစီရင်ခံစာကို လေ့လာသုံးသပ်ချက် တွေနဲ့ ပြုစုတင်ပြထားတာဖြစ်တယ်လို့သိရပါတယ်။

တိုက်ခိုက်မှုဖြစ်စဉ်များအတွင်း အရပ်သားတွေကို သတ်ဖြတ်ခြင်း၊ အင်အား မမျှမတသုံးစွဲခြင်း၊ လုယက်မှု ကျူးလွန်ခြင်း၊ ရခိုင်ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းရှိ မောင်တော၊ ဘူးသီးတောင်နှင့် ရသေ့တောင် မြို့နယ်တွေမှာ မူဆလင်တွေစွန့်ခွာသွားတဲ့ နေအိမ်တွေကို ဖျက်ဆီးတာတွေလည်းရှိခဲ့ကြောင်းကော်မရှင်က စုံစမ်း တွေ့ရှိခဲ့ပါတယ်။

ဒ့ါအပြင် ကျေးရွာများ၊ အထူးသဖြင့် မင်းကြီးရွာ (တူလာတိုလီ)၊ ချွတ်ပြင်ရွာနဲ့ မောင်နုရွာတွေမှာ အသက်ဆုံးရှုံးမှု များပြားခဲ့တယ်လို့ ကော်မရှင်ကဆိုပါတယ်။

ဒါပေမယ့်လည်း လူမျိုးပြုန်းတီးစေဖို့ ရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိ ဆောင်ရွက်ကျူးလွန်ခဲ့တယ်လို့ ကောက်ချက်ချ နိုင်တဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်မျိုး ဖြစ်ပွားခဲ့ခြင်း အလျဉ်းမရှိခဲ့ကြောင်း ကော်မရှင်ရဲ့အစီရင်ခံစာမှာဖော်ပြထား ပါတယ်။

ICOEကော်မရှင်အနေနဲ့ အကြံပြုချက် (၂၂) ချက်ထဲမှာ ပြည်ထောင်စုရှေ့နေချုပ်ရုံးနဲ့စစ်ဥပဒေချုပ်ရုံး တွေအနေနဲ့ လိုအပ်တဲ့ ရာဇဝတ်မှုဆိုင်ရာ စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုတွေကို ဆက်လက် ဆောင်ရွက်သွားဖို့လည်း အကြံပြုထားပါတယ်။

နိုင်ငံတော်သမ္မတကလည်း ကော်မရှင်ရဲ့အကြံပြုချက်အတိုင်း ရာဇဝတ်မှုဆိုင်ရာ စုံစမ်း စစ်ဆေးမှုများ ဆက်လက်ပြုလုပ်သွားစေဖို့နဲ့ အထောက်အထားများခိုင်လုံပါက တရားစွဲဆိုမှုတွေ ပြုလုပ်သွားဖို့ကိုလည်း သဘောတူတယ်လို့ဆိုပါတယ်။

နိုင်ငံတော်သမ္မတက ARSA အဖွဲ့ဝင်များ (သို့မဟုတ်) အလိုတူ ပူးပေါင်း ပါဝင်ခဲ့သူများက ကျုးလွန်ခဲ့သည့် ကြီးလေးသော ရာဇဝတ်မှုများကို စုံစမ်းစစ်ဆေးတာ၊တရားစွဲဆိုတာတွေကို ဘယ်လိုလုပ်သင့်တယ်ဆိုတာ စစ်ဥပဒေချုပ်နဲ့ လိုအပ်သလို တိုင်ပင်ဆောင်ရွက်သွားဖို့လည်း ပြည်ထောင်စု ရှေ့နေချုပ်အား အကြောင်း ကြား ထားတယ်လို့သိရပါတယ်။

တစ်ဘက်မှာလည်း တပ်မတော်သားများ ကျူးလွန်ခဲ့တယ်လို့ စွပ်စွဲထားတဲ့ ရာဇဝတ်မှုတွေကိုလည်း တပ်မတော် စစ်ဥပဒေချုပ်ရုံး အနေနဲ့ လက်ရှိ ဆောင်ရွက်ဆဲဖြစ်သော စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုတွေနဲ့အတူ တရားစွဲတာတွေကို တိုးချဲ့ဆောင်ရွက်ဖို့ နိုင်ငံတော် သမ္မတက ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေနှင့်အညီ ကော်မရှင် ရဲ့အစီရင်ခံစာအပြည့်အစုံနဲ့ နောက်ဆက်တွဲများကို တပ်မတော်ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ်ထံ သို့လည်း ပေးပို့ခဲ့ ပြီး ဖြစ်တယ်လို့လည်းသိရပါတယ်။

နိုင်ငံတော်သမ္မတအနေဖြင့် ထိခိုက်ခံစားခဲ့ရသူများအားလုံးအတွက် စာနာဝမ်းနည်းကြောင်း ဖော်ပြခဲ့ပြီး တာဝန်ခံမှုနဲ့ တရားမျှတမှုရှိစေရေးအတွက် လည်းကောင်း၊ အဆင့်မီ လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့များ ဖြစ်လာ စေရေး အတွက် လည်းကောင်း ဆောင်ရွက်သွားမည် ဖြစ်ကြောင်း အလေးအနက် ပြောကြား တယ်လို့လည်း သမ္မတရုံးရဲ့ထုတ်ပြန်ချက်မှာပါရှိပါတယ်။

နိုင်ငံတော်သမ္မတရုံးက ၂၀၁၆-၂၀၁၇ ခုနှစ်တွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သော မြန်မာ့တပ်မတော်နှင့် ARSA အကြမ်းဖက် အဖွဲ့တို့အကြား ဖြစ်ပွားခဲ့သည့် တိုက်ခိုက်မှု ဖြစ်စဉ်များအတွင်း ရခိုင်ပြည်နယ်၌ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှု တွေရှိကြောင်း စွပ်စွဲချက်တွေအပေါ် စုံစမ်းစစ်ဆေးရန် ၂၀၁၈ ခုနှစ်၊ ဇူလိုင်လ ၃၀ ရက်မှာ ဒီကော်မရှင်ကို ဖွဲ့စည်းပေးခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။

BBC Burmese
https://www.bbc.com