ျမန္မာႏုိင္ငံ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ ကုလစုိးရိမ္

မွတ္တမ္းဓာတ္ပံု - သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ အတြက္ ဆႏၵျပခဲ႔ၾကစဥ္။

ရိုက္တာ သတင္းေထာက္ႏွစ္ဦးကို သမၼတ လြတ္ၿငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္နဲ႔ လႊတ္ေပးလိုက္ေပးမယ့္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္နဲ႕ဒီမိုကေရစီ အေရးဟာ အလြန္ကို စိုးရိမ္စရာေကာင္းတဲ့ အေျခအေန ရွိေနေသးေၾကာင္း ကုလသမဂၢဆိုင္ရာ လူ႕အခြင့္အေရး အထူးကိုယ္စားလွယ္ေတြက ဗုဒၶဟူးေန႔က သတိေပး ေျပာၾကားလိုက္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံတကာ ဖိအားေၾကာင့္ ရိုက္တာ သတင္းေထာက္ႏွစ္ဦး လြတ္လာတာ ျဖစ္ၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ သတင္းသမားေတြ၊ လူ႕အခြင့္အေရး လႈပ္ရွားသူေတြကို အစိုးရနဲ႔ စစ္တပ္က တရားစဲြ ဖမ္းဆီးေနဆဲျဖစ္ေၾကာင္း HRW လူ႕အခြင့္အေရး အဖဲြ႔ကလည္း ဗီြအိုေအကို ေျပာပါတယ္။ မအင္ၾကင္းႏိုင္က အျပည့္အစံုကို ဆက္လက္တင္ဆက္မွာပါ။

ေမလ (၇) ရက္ေန႔က သမၼတရဲ႕လြတ္ၿငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္နဲ႕ရိုက္တာသတင္းေထာက္ ကို၀လံုးနဲ႕ ကိုေက်ာ္စိုးဦးတို႔ လြတ္ေျမာက္လာတာကို ႀကိဳဆိုေပမယ့္ သူတို႔ႏွစ္ဦး ျပစ္မႈက်ဴးလြန္ေၾကာင္း တရားရံုးရဲ႕ စီရင္ခ်က္ဟာ ပ်က္ပ်ယ္မသြားတဲ့အတြက္ ႏိုင္ငံရဲ႕ တရားစီရင္ေရး က႑ တည့္မတ္မႈ မရွိေသးတဲ့ အေျခအေနကို စိုးရိမ္မကင္းျဖစ္မိေၾကာင္း ကုလသမဂၢဆိုင္ရာ လူ႕အခြင့္အေရး အထူး ကိုယ္စားလွယ္ေတြက ေမလ (၈) ရက္ေန႕ က ထုတ္ျပန္ေၾကညာခဲ့ပါတယ္။

၂၀၁၇ ခုနွစ္က ရခိုင္ျပည္နယ္ ေျမာက္ပိုင္း အင္ဒင္းရြာမွာ ရိုဟင္ဂ်ာ အမ်ဳိးသားနဲ႕ ေယာက်္ားေလးေတြ အစုလိုက္အၿပံဳလိုက္ သတ္ျဖတ္ခံရမႈကို ကို၀လံုးနဲ႕ ကိုေက်ာ္စိုးဦးတို႔ စံုစမ္းေဖၚထုတ္ သတင္းလိုက္ေနစဥ္ အာဏာပိုင္ေတြက ဖမ္းဆီးခဲ့ၿပီး ၁၉၂၃ ခုႏွစ္က ျပဌာန္းခဲ့တဲ့ အစိုးရလွ်ဳိ႕၀ွက္ခ်က္ ဥပေဒခ်ဳိးေဖာက္မႈနဲ႔ ေထာင္ဒဏ္ (၇)ႏွစ္စီ ခ်မွတ္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။

အခုလို သူတို႔ႏွစ္ဦး လြတ္လာၿပီး မိသားစုနဲ႕အတူ ျပန္လည္စံုဆည္ခြင့္ရတာ၊ က်န္ရွိေနတဲ့ ေထာင္ဒဏ္ ႏွစ္သက္တမ္းကို ဆက္လက္ က်ခံဖို႔ မလုိေတာ့တာ ေတြဟာ ေကာင္းတဲ့ သတင္းျဖစ္ေပမယ့္ သူတို႔ကို အစိုးရလွ်ဳိ႕၀ွက္ခ်က္ ဥပေဒခ်ဳိးေဖာက္မႈနဲ႔ ျပစ္ဒဏ္ခ်မွတ္မႈကို တရားရံုးက ရုပ္သိမ္းျခင္းမရွိေသး သလို၊ အစကတည္းကိုက သူတို႔ကို တရားစဲြဖို႔ မသင့္ဘူးလို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံဆိုင္ရာ ကုလသမဂၢ လူအခြင့္အေရး အထူးကိုယ္စားလွယ္ Yanghee Lee နဲ႔ ကုလသမဂၢ လြတ္လပ္စြာ ေျပာဆိုထုတ္ေဖၚခြင့္ ဆိုင္ရာ အထူးကိုယ္စားလွယ္ David Kaye တို႔ ရဲ႕ ပူးတဲြေၾကညာခ်က္မွာ ေဖၚျပထားပါတယ္။

အလားတူ နယူးေယာက္အေျခစိုက္ HRW လူ႕အခြင့္အေရး ေစာင့္ၾကည့္ေရး အဖဲြ႔ႀကီးကလည္း သူတို႔ႏွစ္ဦး လြတ္ေျမာက္လာတာကို ႀကိဳဆိုေပမဲ့ ဒါဟာ ႏိုင္ငံတကာ ဖိအားေၾကာင့္သာ ျဖစ္ၿပီး သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ အေျခအေနဟာ ျမန္မာႏို္င္ငံမွာ အလြန္ဆိုးရြာေနေၾကာင္း HRW အာရွေရးရာ တာ၀န္ခံ Brad Adams က ဗီြအိုေအကို ေျပာပါတယ္။

“ ရို္က္တာ သတင္းေထာက္ႏွစ္ဦး သူတို႔ သတင္းအလုပ္ကို သူတို႔လုပ္တယ္ဆိုတာ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္နဲ႔ NLD အစိုးရ သိေၾကာင္း အလြန္ထင္ရွားပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ သူတို႔ႏွစ္ဦး ဖမ္းဆီးၿပီး ရက္ေပါင္း ၅၀၀ ေက်ာ္ ေထာင္ထဲမွာ ထိမ္းသိမ္းခဲ့တာပါ။ သူတို႔ႏွစ္ဦး လႊတ္ေပးလိုက္တဲ့အတြက္ ကမၻာတ၀န္းက လူအေတာ္မ်ားမ်ားကေန သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္အတြက္ အေျခအေနေကာင္း ျဖစ္လာၿပီးလားလို႔ အေစာပိုင္းက ေမးခြန္းထုတ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ကံမေကာင္းစြာပဲ မဟုတ္ဘူးလို႔ပဲ ေျဖရမွာပါ။”

တိုက္ပဲြေတြ ျဖစ္ေနတဲ့ ရခိုင္ျပည္နယ္က သတင္းေတြကို ေရးသားခဲ့တဲ့ ဧရာ၀တီ နဲ႕ အျခား သတင္းဌာနေတြ၊ ေနာက္ စစ္တပ္ကို ေ၀ဖန္သူေတြကို တရားစဲြထားတဲ့ အေျခအေနကိုလည္း သူတို႔ ေစာင့္ၾကည့္ေနေၾကာင္း Brad Adams က အခုလိုေျပာပါတယ္။

“ ဒီလို လႊတ္ေပးလိုက္တာဟာႏိုင္ငံတကာရဲ႕ ဖိအား ထိေရာက္ခဲ့တယ္ဆိုတဲ့ လကၡဏာပါ။ ေနာက္ဆံုးမွာ အစိုးရေရာ၊ စစ္တပ္ကပါ ရိုက္တာ သတင္းေထာက္ေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ အၿမဲတုန္႔ျပန္ ေျပာဆိုေနရတဲ့ အျဖစ္မ်ဳိး မလိုလားေတာ့ဘူးဆိုတဲ့ အေျခအေနကို သေဘာတူခဲ့ၾကလို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အျခား သတင္းသမား အေျမာက္အမ်ားဟာ သူတို႔ သတင္းအလုပ္ကို သူတို႔လုပ္တယ္ဆိုေပမယ့္ ေထာင္ဒဏ္၊ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္မႈ စဲြခ်က္ စတာေတြနဲ႕ ရင္ဆိုင္ေနရပါတယ္။ ဧရာ၀တီအပါအ၀င္ အျခား သတင္းဌာနေတြ၊ သတင္းသမားတဦးခ်င္းစီ အလိုက္ တရားစဲြခံေနရပါတယ္။ တခ်ဳိ႕ကို စစ္တပ္က တရားစဲြထားသလို၊ တခ်ဳိ႕ကို NLD ပါတီအဖဲြ႔၀င္ေတြကေတာင္ တရားစဲြထားတာေတြရွိပါတယ္။ Facebook မွာ ေ၀ဖန္ေျပာဆိုခဲ့တဲ့အတြက္ လူေတြကို ဖမ္းဆီး၊ တရားစဲြတာမ်ဳိးလည္း ေတြ႕ရပါတယ္။ ေနာက္ ဖဲြ႕စည္းပံု အေျခခံဥပေဒကို ျပင္ဆင္ဖို႔ မလိုလားတဲ့ စစ္တပ္ကို ေ၀ဖန္ေျပာဆိုလို႔ ဖမ္းဆီး ထိန္းသိမ္းတဲ့ ျဖစ္ရပ္ေတြအေပၚ က်ေနာ္တို႔ အံၾသသင့္မိပါတယ္။”

မေန႔က ထုတ္ျပန္တဲ့ Yanghee Lee နဲ႔ David Kaye တို႔ရဲ႕ပူးတဲြေၾကညာခ်က္မွာလည္း ရခိုင္ျပည္နယ္မွာ လက္ရွိျဖစ္ေနတဲ့ AA ရခိုင္လက္နက္ကိုင္ တပ္ဖဲြ႕နဲ႕ျမန္မာစစ္တပ္ၾကား ပဋိပကၡေတြ အေၾကာင္း သတင္းေရးသားမႈနဲ႕ ပတ္သက္လို႔ ဧရာ၀တီ၊ RFA လြတ္လပ္တဲ့အာရွအသံနဲ႕DMG ရခိုင္သတင္းဌာနက အယ္ဒီတာေတြကို စစ္တပ္ကေန မၾကာေသးခင္က တရားစဲြထားတဲ့ အေျခအေနကို ေထာက္ျပထားပါတယ္။

အခုလိုမ်ဳိး ရခိုင္ျပည္နယ္က အေျခအေနေတြကို သတင္းေရးသားမႈ အေပၚ တရားစဲြတာ၊ ရခိုင္မွာ က်န္ရွိေနတဲ့ ရိုဟင္ဂ်ာ အသိုင္းအ၀ိုင္း အပါအ၀င္ အရပ္သားေတြအေပၚ လူ႕အခြင့္အေရးခ်ဴိးေဖာက္တဲ့ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္မႈ သတင္းေတြ ေရးသားေဖၚထုတ္ဖို႔ ကန္႔သတ္ပိတ္ပင္တာ စတဲ့အေျခအေနေတြကိုလည္းကုလ အထူးကိုယ္စားလွယ္ေတြက ေ၀ဖန္ေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။

ဒါအျပင္ လြတ္လပ္တဲ့ တရားစီရင္မႈနဲ႕ လူ႕အခြင့္အေရးကို ေလးစားတဲ့ ဒီမိုကေရစီစနစ္ကို အစိုးရက အေကာင္အထည္ ေဖၚေဆာင္ဖို႔ သံဓိဌာန္ ခိုင္မာမႈ ရွိမရွိကို အရင္ကတည္းက စိုးရိ္မ္မႈေတြရွိခဲ့တယ္ဆိုတာ သူတို႔အေနနဲ႕ ေထာက္ျပခဲ့ေၾကာင္းလည္း ဆိုပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ စစ္မွန္တဲ့ ဒီမိုကေရစီ ေဖၚေဆာင္ေရးနဲ႕ ဖိႏွိ္ပ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္မႈေတြ ေျပာင္းျပန္လွန္ပစ္ေရး အတြက္ လိုအပ္တဲ့ ျပဳေျပာင္းလဲမႈေတြကို ေဆာင္ရြက္ဖို႔ ျမန္မာအစိုးရကို ထပ္မံတိုက္တြန္းေၾကာင္း ပူးတဲြေၾကညာခ်က္မွာ ေဖၚျပထားပါတယ္။

ျမန္မာႏွစ္ကူးကို ႀကိဳဆိုတဲ့အေနနဲ႕ႏွစ္စဥ္ သမၼတရဲ႕ လြတ္ၿငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္နဲ႕ႏိုင္ငံတ၀ွမ္းက အက်ဥ္းေထာင္ေတြ ကေန ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာေသာ အက်ဥ္းသူ၊ အက်ဥ္းသားေတြကို လႊတ္ေပးတဲ့ေနရာမွာ အမ်ားစုကို ျပစ္ဒဏ္ခ်မွတ္ခဲ့တဲ့ ဥပေဒေတြဟာ အေရးတႀကီး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲဖို႔ လိုအပ္ေနေၾကာင္းလည္း လူ႕အခြင့္အေရးဆိုင္ရာ ကုလ စံုစမ္းေရးမွဴးေတြက ေျပာပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးလႈပ္ရွားေၾကာင့္ ေထာင္ခ်ခံရသူတခ်ဳိ႕ လြတ္ေျမာက္လာေပမယ့္ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသား အေယာက္ ၂၀ေလာက္ အနည္းဆံုး ေထာင္ထဲမွာ ရွိေနေသးေၾကာင္း ေၾကညာခ်က္မွာ ေဖၚျပထားပါတယ္။

အင္ၾကင္းႏုုိင္/ ဗြီအိုေအ (ျမန္မာပုိင္း)
https://burmese.voanews.com