တ႐ုတ္က လေပၚ ၿဂိဳဟ္တုထပ္လႊတ္လိုက္တာ ဘာရည္႐ြယ္ခ်က္နဲ႔လဲ

လရဲ႕ အေမွာင္ျခမ္းလို႔ေခၚတဲ့ဘက္ Von Kármán ခ်ိဳင့္ဝွမ္းတေနရာမွာ ဆင္းသက္မွာျဖစ္

တ႐ုတ္အစိုးရဟာ လရဲ႕ အေမွာင္ျခမ္းလို႔ေခၚတဲ့ဘက္မွာ စက္႐ုပ္နဲ႔ စမ္းသပ္ဖို႔အတြက္ ခ်န္အီ အမွတ္ေလး ၿဂိဳဟ္တုကို ေစလႊတ္လိုက္ၿပီလို႔ တ႐ုတ္သတင္းဌာနေတြက ေျပာပါတယ္။

အဲဒီ ခ်န္အီ အမွတ္ေလး ၿဂိဳဟ္တုဟာ Von Kármán လို႔ေခၚတဲ့ လေပၚက ခ်ိဳင့္ဝွမ္းတေနရာမွာ ဆင္းသက္မွာ ျဖစ္ၿပီး ဒါကို ရွီခ်န္း အာကာသဌာနကေန ခရီးရွည္ အမွတ္ သုံးဘီလို႔ အမည္ေပးထားတဲ့ ဒုံးပ်ံနဲ႔ ေစလႊတ္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။

အဲဒီ ၿဂိဳဟ္တုမွာ ပါလာတဲ့ စက္႐ုပ္ဟာ လေပၚက ေက်ာက္ခဲနဲ႔ ေျမသား နမူနာေတြကို ကမာၻေပၚကို ျပန္သယ္လာႏိုင္ေရးဆိုတဲ့ တ႐ုတ္ရည္မွန္းခ်က္အတြက္ ထပ္ၿပီး ေရွ႕တိုးလိုက္တဲ့ ေျခလွမ္း တခုလည္း ျဖစ္ပါတယ္။

အခုလို ေစလႊတ္လိုက္တဲ့ ၿဂိဳဟ္တုဟာ လာမယ့္ ဇန္နဝါရီလ အေစာပိုင္းေရာက္မွာ လေပၚကို ေရာက္ရွိ ဆင္းသက္မွာလည္း ျဖစ္ပါတယ္။

Von Kármán ခ်ိဳင့္ဝွမ္းဟာ လရဲ႕ ေတာင္ဝင္႐ိုးစြန္း အစ္ကန္ ေျမနိမ့္ေဒသမွာ တည္ရွိၿပီး ေရွးအက်ဆုံးနဲ႔ ေျမျပင္ မညီမညာ အျဖစ္ဆုံး ေဒသတခုလည္း ျဖစ္တာေၾကာင့္ သိပၸံပညာရွင္ေတြက အထူးစိတ္ဝင္စားတဲ့ ေနရာတခုျဖစ္ပါတယ္။

လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္သန္းေထာင္ခ်ီတဲ့ ကာလက ဥကၠာခဲႀကီးတခု က်ေရာက္တာေၾကာင့္ အခုလို ေျမနိမ့္ေဒသႀကီး ျဖစ္လာတယ္လို႔လည္း ယူဆထားတဲ့ ေနရာတခုျဖစ္ပါတယ္။

လအေမွာင္ျခမ္းလို႔ ဘာလို႔ေခၚတာလဲ

ကမာၻဘက္က ၾကည့္ရင္ မျမင္ရတဲ့ ဘက္ကို လအေမွာင္ျခမ္းလို႔ေခၚတာျဖစ္ပါတယ္။

လဟာ ကမာၻကို တပတ္ ပတ္ၿပီးတဲ့ အခ်ိန္က်မွ သူ႔ဝန္႐ိုးေပၚမွာ တပတ္ လည္တာျဖစ္တဲ့ အတြက္ လလိုပဲ မိမိဝန္႐ိုးေပၚမွာ လည္ေနတဲ့ ကမာၻနဲ႔ အံကိုက္လို ျဖစ္ၿပီး လရဲ႕ လင္းေနတဲ့ တျခမ္းကိုပဲ ကမာၻကျမင္ေနရတာျဖစ္ပါတယ္။ က်န္တဘက္ျခမ္းက အၿမဲေမွာင္ေနတဲ့ အျခမ္းမွာ ရွိေနတာေၾကာင့္ လအေမွာင္ျခမ္းလို႔ ေခၚတာ ျဖစ္ပါတယ္။

အခုလို အေမွာင္ျခမ္းလို႔ ေခၚေပမယ့္ ကမာၻေပၚက ရႈေထာင့္အရသာ ေမွာင္တာျဖစ္ၿပီး ေနအလင္းေရာင္ကိုေတာ့ ရေနတဲ့ အျခမ္း ျဖစ္ပါတယ္။

ကမာၻဘက္ကို အၿမဲလွည့္ေနတဲ့ အျခမ္းကေတာ့ ကမာၻကတဆင့္ ေနရဲ႕ အလင္းျပန္မႈကိုလည္း ရတဲ့အတြက္ ပိုလင္းသလို ထင္ရတာ ျဖစ္ပါတယ္။

လဟာ ကမာၻကို ပတ္လမ္းကေန တပတ္ ပတ္ၿပီးတဲ့ အခ်ိန္က်မွ သူ႔ဝန္႐ိုးေပၚမွာ တပတ္ ပတ္တာလည္း ျပည့္တဲ့အတြက္ လရဲ႕ တျခမ္းကပဲ ကမာၻဘက္ အၿမဲလွည့္သလို ျဖစ္ေနတာေၾကာင့္ လအေမွာင္ျခမ္းလို႔ ေခၚ

အဲဒီ လအေမွာင္ျခမ္းမွာ ဘာေတြ ေလ့လာမွာလဲ

ဒီေနရာ တဝိုက္ကို ေလ့လာမယ့္ စက္႐ုပ္ဟာ ေဒသတြင္း ဘူမိေဗဒ အပါအဝင္ ေက်ာက္ခဲနဲ႔ ေျမလႊာတို႔ရဲ႕ ဖြဲ႕စည္းပုံေတြကို ေလ့လာ မွတ္တမ္းတင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။

အဲဒီ လအေမွာင္ျခမ္းဆိုတဲ့ေနရာမွာ ခ်ိဳင့္ကြက္ေတြ မ်ားတဲ့အျပင္ ေခ်ာ္ရည္စီးထားတဲ့ ေနရာေတြလို ျဖစ္သြားတဲ့ ေျမျပင္ အေနအထားကိုလည္း ေတြ႕ရတဲ့အတြက္ ဒီေနရာကို က်ခဲ့တဲ့ ဥကၠာခဲေၾကာင့္ လရဲ႕ အတြင္းပိုင္းအထိ သက္ေရာက္မႈ ရွိ မရွိဆိုတဲ့ ယူဆခ်က္ကိုလည္း အဲဒီ ခ်န္အီ အမွတ္ေလး ၿဂိဳဟ္တုက စမ္းသပ္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။

အဲဒီၿဂိဳဟ္တုဟာ ကမာၻကို ေက်ာေပးထားတဲ့ လတဖက္ျခမ္းကို ဆင္းမွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ အခ်က္အလက္ေတြကို တဆင့္ခံ ရယူၿပီး ကမာၻေျမေပၚကို ပို႔ဖို႔ ခ်ဲေခ်ာင္ဆိုတဲ့ တျခား ၿဂိဳဟ္တုတလုံးကို ဒီႏွစ္ ေမလ ကတည္းက တ႐ုတ္က ေစလႊတ္ခဲ့ၿပီး ျဖစ္ပါတယ္။

ခ်န္အီ အမွတ္ေလး ၿဂိဳဟ္တုမွာ ဘာကိရိယာေတြ ပါလဲ

ေျမျပင္ဆင္းသက္မယ့္ စက္႐ုပ္မွာ ဂ်ာမနီႏိုင္ငံမွာ ျပဳလုပ္တဲ့ LND ေရဒီယို သတၱိႂကြ တိုင္းတဲ့ ကိရိယာနဲ႔ ေရဒီယိုလႈိင္း ထုတ္လႊင့္ႏိုင္မႈ စမ္းသပ္တဲ့ ကိရိယာေတြ တပ္ဆင္ထားပါတယ္။

ဒါ့အျပင္ ဒီစက္႐ုပ္မွာ ျမင္ကြင္းက်ယ္ ကင္မရာတခု၊ လေျမျပင္ေအာက္လႊာေတြကို စမ္းသပ္မယ့္ ေရဒါနဲ႔ သတၳဳျဒပ္စင္ေတြကို အမ်ိဳးအစားခြဲမယ့္ ပုံေဖာ္စက္ေတြ ပါဝင္တဲ့အျပင္ ေနက လာတဲ့ လွ်ပ္စစ္စက္ကြင္းပါတဲ့ လႈိင္းေတြ ဘယ္လို သက္ေရာက္သလဲဆိုတာကိုလည္း ဒီစက္ေတြနဲ႔ ပူးတြဲ ေလ့လာမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ခ်န္အီ အမွတ္ေလး ၿဂိဳဟ္တုမွာ အာလူးနဲ႔ arabidopsis လို႔ေခၚတဲ့ အပင္ေတြရဲ႕ မ်ိဳးေစ့ေတြလည္း ပါသြားၿပီး စမ္းသပ္မႈေတြလည္း ျပဳလုပ္မယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။

ခ်န္အီ အမွတ္ေလးမွာပါတဲ့ စက္႐ုပ္ဟာ ၂၀၁၃ မွာ လႊတ္ခဲ့တဲ့ ခ်န္အီ အမွတ္သုံး ၿဂိဳဟ္တုမွာပါတဲ့ ယူတူးစက္႐ုပ္ကို အေျခခံ မြမ္းမံထား

တ႐ုတ္ လကမာၻစီမံကိန္းရဲ႕ တျခားအေၾကာင္းေနာက္ခံမ်ား

ကမာၻကို အၿမဲ ေက်ာေပးသလို ျဖစ္ေနတဲ့ဘက္ကို သြားေရာက္မွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ကမာၻေပၚက ေရဒီယိုလႈိင္းေတြရဲ႕ ရႈပ္ေထြးသက္ေရာက္မႈလည္း မရွိပဲ ေရဒီယို လႈိင္းေတြ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ထုတ္လႊင့္လို႔ ရ မရ ကိုလည္း စုံစမ္းဖို႔ ရည္႐ြယ္ထားပါတယ္။

အာလူးနဲ႔ arabidopsis လို႔ေခၚတဲ့ အပင္ေတြရဲ႕ မ်ိဳးေစ့ေတြနဲ႔ စမ္းသပ္မႈ လုပ္ဖို႔အတြက္ တ႐ုတ္တကၠသိုလ္ ၂၈ ခုက ကမာၻေပၚမွာတင္ လကမာၻက ေလထုလို ဖန္တီးၿပီး စမ္းသပ္ျပင္ဆင္ ေပးထားပါတယ္။

လေပၚက သဘာဝအလင္းေရာင္ကို ႁပႊန္တခုနဲ႔ လမ္းေၾကာင္းေျပာင္းၿပီး အပင္ေပါက္ေအာင္ ႀကိဳးစားမွာ ျဖစ္သလို အနည္းဆုံး မ်ိဳးေစ့ေတြက အပင္ေပါက္ဖို႔ ဇီဝလုပ္ငန္းစဥ္ေတြ လုပ္မလုပ္ကိုလည္း ေလ့လာခ်င္ပါတယ္လို႔ စမ္းသပ္ျပင္ဆင္ေပးခဲ့တဲ့ တကၠသိုလ္ေတြက ဦးေဆာင္သူေတြက ရွင္ဟြာ သတင္းဌာနကို ေျပာၾကားထားပါတယ္။

လေပၚမွာရွိႏိုင္တဲ့ ဟီလီယံ အမွတ္ ၃ လို႔ေခၚတဲ့ ဓာတ္သတၳဳ အပါအဝင္ တျခား သတၳဳေတြနဲ႔ ေနစြမ္းအင္ရယူႏိုင္မႈက လူေတြအတြက္ အဖိုးမျဖတ္ႏိုင္ေအာင္ အသုံးဝင္

လေပၚမွာရွိႏိုင္တဲ့ ဟီလီယံ အမွတ္ ၃ လို႔ေခၚတဲ့ ဓာတ္သတၳဳ အပါအဝင္ တျခား သတၳဳေတြနဲ႔ ေနစြမ္းအင္ရယူႏိုင္မႈက လူေတြအတြက္ အဖိုးမျဖတ္ႏိုင္ေအာင္ အသုံးဝင္မွာ ျဖစ္တယ္လို႔ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ လကမာၻနဲ႔ အာကာသ စူးစမ္းေရး ဌာနက ႏိုင္ငံျခားသတင္းဌာနေတြကို ပထမဆုံး ေမးျမန္းခြင့္ ျပဳတဲ့ အခ်ိန္ ၂၀၁၃ မွာ ဘီဘီစီကို ေျပာၾကားထားၿပီးသားလည္း ျဖစ္ပါတယ္။

ကမာၻေပၚမွာလို ေလထု အဟန္႔အတားမရွိတာေၾကာင့္ လကို တပတ္ ပတ္ၿပီး လွ်ပ္စစ္ထုတ္ ဆိုလာျပားေတြ တပ္လိုက္မယ္ဆိုရင္ တကမာၻလုံးအတြက္ လုံေလာက္ႏိုင္တယ္ ဆိုၿပီး အဲဒီဌာနရဲ႕ ပါေမာကၡ Ouyang Ziyuan က ဘီဘီစီကို ေျပာၾကားခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။

ဟီလီယံ အမွတ္ ၃ ဆိုရင္လည္း န်ဴးကလီးယာစြမ္းအင္ ထုတ္ရာမွာ သုံးႏိုင္မယ္ဆိုရင္ လူသားေတြရဲ႕ စြမ္းအင္လိုအပ္ခ်က္ကို ႏွစ္ေပါင္း တေသာင္းစာေလာက္ အထိ ပံ့ပိုးႏိုင္ေခ် ရွိေနတယ္လို႔လည္း သူက ဆိုပါတယ္။

တ႐ုတ္ႏိုင္ငံဟာ အာကာသဆိုင္ရာ စီမံကိန္းေတြမွာ ႏိုင္ငံတကာနဲ႔ ပူးေပါင္း ေဆာင္႐ြက္မယ္လို႔ ေျပာၾကားထားတယ္ ဆိုေပမယ့္လည္း လကမာၻစီမံကိန္းဟာ တ႐ုတ္ရဲ႕ ႏိုင္ငံတကာ ပုံရိပ္ကို ျမႇင့္တင္ဖို႔နဲ႔ ျပည္တြင္းမွာ ပိုၿပီး စည္းလုံးဖို႔ ကိစၥမွာ အေရးပါတယ္ဆိုၿပီး ပါေမာကၡ Ouyang Ziyuan ကိုယ္တိုင္က ေျပာၾကားထားဖူးပါတယ္။

တ႐ုတ္ဟာ ေနာက္ပိုင္းမွာ လေပၚ သတၳဳတြင္း တူးဖို႔ စီမံကိန္းအျပင္ တျခား ေနစၾကဝဠာအတြင္း စခန္းခ်ဖို႔အထိ ႀကီးႀကီးမားမား အႀကံအစည္ ရွိ

တ႐ုတ္အစိုးရဲ႕ အာကာသစီမံကိန္းေတြမွာ လုပ္ငန္း အေတြ႕အႀကဳံရွိတဲ့ ယူေကႏိုင္ငံက အာကာသ သိပၸံပညာရွင္ ရစ္ခ်တ္ ဟိုးဒေဝးကေတာ့ တ႐ုတ္ဟာ ေနာက္ပိုင္းမွာ လေပၚ သတၳဳတြင္း တူးဖို႔ စီမံကိန္းအျပင္ တျခား ေနစၾကဝဠာအတြင္းက ၿဂိဳဟ္နဲ႔ ၿဂိဳဟ္ရံလ အစရွိတဲ့ ေနရာေတြမွာ စခန္းခ်ဖို႔အထိ ႀကီးႀကီးမားမား အႀကံအစည္ ရွိတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။

တ႐ုတ္အတြက္ လေပၚမွာ သတၳဳတြင္း တူးဖို႔အထိဆိုတာဟာ သူတို႔ရဲ႕ နည္းပညာအရေရာ ဘ႑ာေရးအရပါ ျဖစ္ႏိုင္ေခ် ေတာ္ေတာ္ရွိၿပီး ေနာက္ ၁၀ ႏွစ္အတြင္းေတာင္ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္လို႔လည္း မစၥတာ ဟိုးဒေဝးက ဆိုပါတယ္။

အခုေနာက္ဆုံး ေစလႊတ္ထားတဲ့ ခ်န္အီ အမွတ္ေလး ၿဂိဳဟ္တုဟာ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္မွာ လေပၚကို ေစလႊတ္ထားတဲ့ ခ်န္အီ အမွတ္ ၃ ကို အေျခခံထားၿပီး ခ်န္အီ အမွတ္ ၃ ဟာ ၂၀၁၅ အထိ ၂ ႏွစ္ၾကာ ကမာၻေပၚကို ေတြ႕ရွိတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြ ေပးပို႔ေနခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။

တ႐ုတ္ႏိုင္ငံဟာ လေပၚက ေက်ာက္ခဲနဲ႔ ေျမသားနမူနာေတြကို ကမာၻေပၚအထိ ျပန္သယ္လာဖို႔အတြက္ကိုေတာ့ ခ်န္အီ အမွတ္၅နဲ႔ အမွတ္၆ ၿဂိဳဟ္တုေတြကို ေစလႊတ္ဖို႔ စီစဥ္ထားၿပီး ေနာက္တဆင့္ကေတာ့ အာကာသယာဥ္မႉးေတြကိုပါ ထည့္သြင္းေစလႊတ္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။

BBC Burmese
https://www.bbc.com/burmese