ျမန္မာ့အင္တာနက္ လြတ္လပ္ခြင့္ က်ဆင္း

(Photo-freedom house)

ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အခုႏွစ္အတြင္း အင္တာနက္ လြတ္လပ္ခြင့္က်ဆင္းလာေၾကာင္း အေမရိကန္အေျခစိုက္ Freedom House အဖြဲ႔ကထုတ္ျပန္တဲ့ အစီရင္ခံစာမွာ ေဖၚျပလုိက္ပါတယ္။ ျမန္မာအစိုးရက ဆက္သြယ္ေရးလိုင္စင္ေတြခ်ေပးၿပီး တယ္လီဖုန္းနဲ႔ အင္တာနက္သုံးစြဲႏိုင္ခြင့္ ပုိရလာတယ္ ဆိုေပမယ့္ အင္တာနက္ လြတ္လပ္ခြင့္အပိုင္းမွာ က်ဆင္းသြားတယ္လုိ႔ ဆိုပါတယ္။ ျမန္မာ့လႊတ္ေတာ္မွာ အင္တာနက္ ေစာင့္ၾကည့္ေရးအဖြဲ႔ကို ဖြဲ႔စည္း လုပ္ေဆာင္ေနတာကလည္း ျပည္သူေတြရဲ႕ လူမႈမီဒီယာအေပၚ လြတ္လပ္စြာေျပာဆုိခြင့္ကို ထိခိုက္ေစတယ္လို႔ လူ႔အခြင့္အေရး လႈပ္႐ွားသူေတြက ေထာက္ျပပါတယ္။ ကိုဉာဏ္ဝင္းေအာင္က စုစည္းတင္ျပထားပါတယ္။

အင္တာနက္လြတ္လပ္ခြင့္ဟာ ကမၻာ့နဲ႔အ၀ွမ္း ၇ ႏွစ္ဆက္တိုက္ က်ဆင္းခဲ့ၿပီး၊ ဒါဟာ အေၾကာင္းအရာတခုခုကို အင္တာနက္အြန္လိုင္းေပၚက တဆင့္ ခ်ယ္လွယ္အသံုးခ် လာတာေတြေၾကာင့္ျဖစ္တယ္လို႔ Freedom House အဖဲြ႔ႀကီးက ဒီကေန႔ထုတ္ျပန္တဲ့ အစီရင္ခံစာမွာ ေဖာ္ျပထား တာပါ။ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံဟာ အင္တာနက္လြတ္လပ္ခြင့္ကို အျမတ္ထုတ္ အသံုးခ်ဆံုးႏိုင္ငံအျဖစ္နဲ႔ Freedom House အဖြဲ႔ရဲ႕ အစီရင္ခံစာမွာ ၃ ႏွစ္ ဆက္တိုက္ ေဖာ္ျပခံခဲ့ရပါတယ္။

NLD အစိုးရလက္ထက္ ၂၀၁၈ ခုႏွစ္ ျမန္မာႏို္င္ငံမွာ အင္တာနက္လြတ္လပ္ခြင့္က်ဆင္းလာေၾကာင္း အေမရိကန္အေျခစိုက္ Freedom House အဖြဲ႔ရဲ႕ အစီရင္ခံစာမွာ ေဖၚျပလုိက္ပါတယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံသားေတြ အသုံးမ်ားတဲ့ Facebook မွာ အမႈန္းတရားေပၚအေျခခံၿပီး တိုက္ခိုက္ေရးသား ေနတာေတြ ႀကဳံေနရတဲ့အတြက္ သုံးစြဲသူေတြက ကိုယ္တုိယ္တည္းျဖတ္မႈ Self- Censorship ကိုလုပ္လာၾက တယ္လို႔ လူငယ္နဲ႔ လူမႈသဟဇာတအဖြဲ႔ ဦးေဆာင္သူ အမုန္းစကားမပ်ံ႕ပြားေရးလႈပ္ရွားမႈက ကိုသက္ေဆြဝင္းက ေျပာပါတယ္။

"အြန္လိုင္းမွာဆိုရင္ က်ေနာ္႔ကို သတ္ပစ္မယ္တို႔ ၊ က်ေနာ္႔အမ်ိဳးသမီးစီးပြားေရးကိုလည္း ၿခိမ္းေျခာက္တာေတြရွိတယ္။ ၂၀၁၃ ေလာက္ကေပါ့ က်ေနာ္တို႔ ဘာသာေရး၊ လူမ်ိဳးေရး ပဋိပကၡ campign ေတြလုပ္ၾကတုန္းက က်ေနာ္ဆီဖုန္းေတြဆက္ၿပီးေတာ့ ေျပာတာေတြရွိတယ္။ ဒီ NLD အစိုးရေခတ္မွာေတာ့ ၂၀၁၅ ႏွစ္ကုန္ပိုင္းေလာက္မွာေတာ့ က်ေန္ာၾကံဳဖူးတယ္၊ ေရႊတိဂံုဘုရားမွာ မြတ္ဆလင္ဘာသာ၀င္ေတြ ေစ်းေရာင္းတဲ့ကိစၥကို ဘုန္းႀကီးေတြကေနၿပီးေတာ့ ဖမ္းဆီး တားျမစ္တဲ့ကိစၥကို က်ေနာ္တို႔က ၀င္ၿပီးေတာ့ ရပ္တည္တဲ့အခါက်ေတာ့ က်ေနာ္ကို ၿခိမ္းေျခာက္တာေတြႀကံဳဖူးတယ္။ အြန္လိုင္းကေနေပါ့။ ဒီရိုဟင္ဂ်ာဆိုတဲ့ စကားလံုးက က်ေနာ္တို႔ တိုက္ရိုက္မေရးရဲေတာ့ဘူး က်ေနာ္တို႔ကို ၅၀၅ (ခ) နဲ႔ ဖမ္းတယ္ဆိုတာမ်ိဳးေပါ့ အရမ္းမ်ားလာတယ္၊ အထူးသျဖင့္ စစ္တပ္နဲ႔ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္တို႔ တိုက္ရိုက္ေျပာတာမ်ိဳးေတြဆိုရင္ အရမ္း Sensitive ျဖစ္တာေတြေျပာတယ္ဆိုရင္ NLD ေထာက္ခံတဲ့ ဘက္ကေရာ စစ္တပ္ ေထာက္ခံတဲ့ ဘက္ကေရာ လာၿပီးေတာ့ ေျပာဆိုတိုက္ခိုက္ေရးသားတာေတြ အရမ္းမ်ားတယ္၊ တရားစြဲတာေတြေပါ့ အရမ္းကို ရုပ္ဆိုးလြန္းတယ္။"

Facebook ေပၚကေန လူမ်ိဳးေရးနဲ႔ဘာသာေရးခဲြျခားမႈအမုန္းစကားေတြ ပ်ံႏွံတယ္ဆိုၿပီး Facbook ကိုယ္တိုင္က ျမန္မာစစ္တပ္နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ အေကာင့္အေတာ္မ်ားမ်ားကို ပိတ္ပင္ခဲ့တာကိုလည္း အစီရင္ခံစာမွာ ေဖာ္ျပပါတယ္။

ျမန္မာအစိုးရအေနနဲ႔ ဆက္သြယ္ေရးလိုင္စင္ေတြ ခ်ေပးေနၿပီး အၿပိဳင္အဆိုင္ေစ်းကြက္ဖြင့္ေပးခဲ့လို႔ တယ္လီဖုန္းနဲ႔ အင္တာနက္သုံးစြဲခေစ်းႏႈန္း က်ဆင္းခဲ့ၿပီး၊ အင္တာနက္ကို ပိုၿပီးလြယ္လြယ္ကူကူ သံုးလာႏိုင္တာေတြဟာ တိုးတက္တဲ့အေျခအေနတရပ္ အျဖစ္နဲ႔ Freedom House အစီရင္ခံစာက ေဖာ္ျပပါတယ္။ ဒါေပမယ့္လို႔ အခုလက္ရိွ NLD အစိုးရလက္ထက္မွာ အင္တာနက္ ေစာင့္ၾကည့္ေရးအဖြဲ႔ဆုိၿပီး လႊတ္ေတာ္မွာ ဖြဲ႔စည္းလုပ္ေဆာင္ေနတာက ျပည္သူေတြရဲ႕ လူမႈမီဒီယာအေပၚ လြတ္လပ္စြာေျပာဆုိခြင့္ကို ထိခိုက္ေစတယ္လို႔ ရန္ကုန္လူငယ္ကြန္ယက္ တာဝန္ခံ မသဥၨာရႊန္းလဲ့ရည္က ေထာက္ျပပါတယ္။

" ဒီ monitoring မလုပ္ခင္ သတင္းအခ်က္အလက္ နည္းပညာကို အရင္ဆံုးေပးသင့္တယ္။ အဲဒါေတြကို သိၿပီးတဲ့အခါမွmonitoring လုပ္တာျဖစ္သင့္တယ္။ monitoring လုပ္တာေတာင္မွ ပုဂၢလိက ထိခိုက္ေစမွာမျဖစ္ဖို႔ အမ်ားႀကီး ျပင္ဆင္ရဦးမွာေပါ့ေနာ္ ေနာက္တခါ Social Media မွာ တခ်ိဳ႕ေသာ Facebook အေကာင့္ေတြကို ban တဲ့ကိစၥမွာ တခုခ်င္းစီကို ဘယ္အေၾကာင္းအရာမွာ အေျခခံၿပီးေတာ့ လုပ္တာလဲဆိုတာကို ျပည္သူကို ရွင္းရွင္းလင္းလင္းမဖြင့္ျပဘူးဆိုရင္ Social Media ေပၚမွာ ျပည္သူေတြရဲ႕ နားလည္မႈ ပိုလြဲလာႏိုင္တယ္။"

ရခိုင္ေျမာက္ပိုင္းပဋိပကၡနဲ႔ပတ္သက္လို႔ သတင္းေရးသားရာမွာ သတင္းသမားေတြကို အြန္လိုင္းလူမႈကြန္ယက္ေပၚကေန ျခိမ္းေျခာက္တာေတြ အၾကမ္းဖက္တာေတြ ရွိလာတာေၾကာင့္ အခ်ိဳ႕ဆိုရင္ ကိုယ့္လံုၿခံဳေရး စိုးရိမ္လာၿပီး တိုင္းျပည္ကေန ထြက္သြားရတာမ်ိဳးအထိ ျဖစ္ခဲ့တယ္လို႔ အစီရင္ခံစာမွာ ေဖာ္ျပပါတယ္။

အထူးသျဖင့္ေတာ့ ရခိုင္ေျမာက္ပိုင္းပဋိပကၡ ႐ိုဟင္ဂ်ာမြတ္ဆလင္ဒုကၡသည္ေတြအေရးနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ျမန္မာအစိုးရနဲ႔ ျမန္မာစစ္တပ္ဟာ သူတို႔ လိုသလိုပံုေဖာ္သလို၊ ေဆြးေႏြးေျပာဆိုေရးသားမႈေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္ဖို႔ႀကိဳးစားလာတာကို ေထာက္ျပပါတယ္။ တခ်ိန္တည္းမွာပဲ ရခိုင္ေျမာက္ပို္င္း ကိစၥနဲ႔ပတ္သက္လို႔ လူမႈကြန္ယက္ေပၚမွာ အမုန္းစကားျပန္႔ပြားတာေတြ ရိွေနၿပီး၊ ဒါဟာ အျခားဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံေတြမွာ ႀကံဳရတဲ့နည္းတူ လြတ္လပ္စြာေျပာဆိုခြင့္ဆိုတဲ့ ဒီမိုကေရစီလြတ္လပ္ခြင့္ ထိခိုက္လာမွာ စိုးရိမ္ရတဲ့အေနအထားရိွေနတယ္လို႔လည္း Freedom House အစီရင္ခံစာက ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ ကမၻာေပၚမွာ အင္တာနက္လြတ္လပ္ခြင့္အရိွဆံုးႏိုင္ငံေတြကေတာ့ Iceland နဲ႔ Estonia ႏိုင္ငံတို႔ျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။

ကိုဉာဏ္ဝင္းေအာင္ / ဗြီအိုေအ (ျမန္မာပုိင္း)
https://burmese.voanews.com