အင္းေလးကန္အတြင္း ေရအရည္အေသြး တျဖည္းျဖည္း က်ဆင္းလာ

အင္းေလးကန္ တစ္ေနရာကို ၂၀၁၁ ခုႏွစ္အတြင္းက ေတြ႔ရစဥ္
အင္းေလးကန္အတြင္း ေရျပင္ဧရိယာ က်ဥ္းေျမာင္းလာကာ တစ္ႏွစ္ထက္တစ္ႏွစ္ ေရအရည္အေသြး  တျဖည္းျဖည္း က်ဆင္းလာမႈေၾကာင့္ ေသာက္သံုးေရအျဖစ္ အသံုးျပဳရန္ မသင့္ေတာ္သည့္ အေျခအေနတြင္ ရွိေနေၾကာင္း သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ ဆိုင္ရာ ပညာရွင္မ်ားထံမွ သိရွိရသည္။
“အင္းေလးကန္ဟာ အားလံုး သိၾကတဲ့ အတုိင္းပါပဲ။ ကန္ေရျပင္ တျဖည္းျဖည္း က်ဥ္းေျမာင္းလာသလို ေရအရည္အေသြးကလည္း တျဖည္းျဖည္း က်ဆင္းလာေနပါတယ္။ အရင္ႏွစ္ေတြတုန္းက အေျခအေနက ေသာက္ဖို႔ မသင့္ေတာ္ေပမယ့္သံုးလို႔ ရႏုိင္တဲ့ အေနအထားရွိ ေသးတယ္။ ခုေနာက္ပိုင္းမွာ က်န္းမာေရး႐ႈေထာင့္အရ သံုးဖို႔ေတာင္ မသင့္ေတာ္ေတာ့တဲ့ အေနအထားမွာရွိေနပါတယ္။ ဒီေရမွမသံုးရင္ သံုးစရာေရမရွိလို႔ မျဖစ္မေန သံုးေနရတယ္ဆိုရင္လည္း ဒီေရကိုသံုးေနရတဲ့အတြက္ အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈက တိုက္႐ိုက္မဟုတ္ရင္ေတာင္ သြယ္၀ိုက္ၿပီး လာႏုိင္ပါတယ္။ ဒါေတြကို ေဒသခံေတြ သတိျပဳသင့္ပါတယ္” ဟုလည္း သဘာ၀ ပတ္၀န္းက်င္ဆိုင္ရာ ပညာရွင္တစ္ဦး ကဆိုပါသည္။
ေရအရည္အေသြး က်ဆင္းရျခင္း ျဖစ္ေပၚေစသည့္ အေၾကာင္းရင္းမ်ားမွာ ပိုးသတ္ေဆးမ်ား အလြန္အကြၽံ သံုးစြဲလာျခင္း၊ ဓာတ္ေျမၾသဇာ သံုးစြဲမႈ မ်ားျပားလာျခင္း၊ ေရေမွာ္၊ ေဗဒါ၊ ဒိုက္စသည္မ်ား ဖြံ႔ၿဖိဳးလာျခင္း၊ ေရျခံ(floating gardens) အေဟာင္းမ်ား စနစ္တက် မဖယ္ရွားႏုိင္ျခင္း၊ ဟိုတယ္မ်ား၊ စားေသာက္ဆုိင္မ်ား၊ ခရီးသြားမ်ား၏ စြန္႔ပစ္ပစၥည္းမ်ား ေပါမ်ားလာျခင္း၊ မိလႅာစနစ္မ်ား ေခတ္မမီျခင္းႏွင့္ လက္ရက္ကန္းမ်ားတြင္ အသံုးျပဳေသာ ဆိုးေဆး(Dye)မ်ားအား ကန္အတြင္း စြန္႔ပစ္ျခင္းမ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္ေၾကာင္းလည္း သိရသည္။
“အင္းေလး၀န္းက်င္က ေဒသခံေတြမွာ သဘာ၀နဲ႔မကိုက္ညီတဲ့ အသက္ေမြးမႈေတြရွိေနတယ္။ စား၀တ္ေနေရးက ေခတ္နဲ႔ လိုက္ေလ်ာညီေထြ ရွိေအာင္ မလုပ္တာလည္း ပါတယ္။ ပိုးသတ္ေဆးေတြ အလြန္အကြၽံသံုးတယ္။ ခရမ္းခ်ဥ္သီးအတြက္ ဓာတ္ေျမၾသဇာေတြ အသံုးမ်ားလာတယ္။ အမႈိက္ေတြ စည္းကမ္းမဲ့ပစ္တယ္။ စတဲ့ အေၾကာင္းအရာေတြေၾကာင့္ ေရအရည္အေသြး က်က်လာတယ္။  က်န္းမာေရး ႐ႈေထာင့္ကေန ၾကည့္ရင္ ဒီေရေတြကို ေဒသခံေတြ ေသာက္သံုးေနတာဟာ သက္ေရာက္မႈေတြ လာႏုိင္တယ္။ဒါေၾကာင့္ ဒီေရေတြကို ေသာက္သံုးေရအျဖစ္ မသံုးသင့္တဲ့အေျခအေနမွာ ရွိေနပါတယ္”ဟု လည္း   UNDP မွတာ၀န္ရွိသူတစ္ဦးက ေျပာ ၾကားခဲ့သည္။
အင္းေလးကန္သည္ ၁၉၃၄ ခု ႏွစ္ ေျမတုိင္းေျမပံုမ်ားအရကန္အ က်ယ္အ၀န္းမွာ ၁၀၄ စတုရန္းမုိင္၊ ၂၀၀၅ ခုႏွစ္တြင္ ၈၇ ဒသမ ၅၄ စတု ရန္းမိုင္၊၂၀၀၇ ခုႏွစ္တြင္ ၆၃ စတု ရန္းမုိင္သာရွိေတာ့ေၾကာင္း ရွမ္း ျပည္နယ္ေျမစာရင္းဦးစီးဌာနမွရရွိ ေသာသတင္းမ်ားအရ သိရွိရသည္။
အင္းေလးကန္အတြင္း ေရ၀င္ေခ်ာင္းစုစုေပါင္း ၂၉ ေခ်ာင္းရွိကာ အဓိကစီး၀င္သည့္ ေခ်ာင္းမ်ားမွာ နမ့္လတ္ေခ်ာင္း၊ နယ္ျခားေခ်ာင္း၊ ကေလာေခ်ာင္းႏွင့္ ဘီလူးေခ်ာင္းတို႔ျဖစ္ကာ ေရဆင္းဧရိယာ စုစုေပါင္း ၁၄၂၂  စတုရန္းမုိင္ ရွိေၾကာင္းလည္း သိရွိရသည္။
အင္းေလးကန္ ေရေ၀ေရလဲ ေဒသခြဲမ်ားမွ ကန္အတြင္း အနည္က်မႈႏွင့္ေရစီး၀င္မႈမ်ား အေျခအေန

စဥ္	ေရေ၀ေရလဲေဒသခြဲမ်ား	ဧရိယာ km2	ေရစီး၀င္မႈm3/yrd	အနယ္ပို႔ခ်မႈ t/yrd
၁။	နမ့္လတ္ေခ်ာင္းေရေ၀ေရလဲ	၁၁၄၉	၅၀၅ .၅*၁၀၆	၁၀၄၀၀၀
၂။	နယ္ျခားေခ်ာင္းေရေ၀ေရလဲ	၂၅၀	၉၂ .၅*၁၀၆	၁၉၀၀၀
၃။	ကေလာေခ်ာင္းေရေ၀ေရလဲ	၇၄၂	၂၇၅ .၆*၁၀၆	၅၆၀၀၀
၄။	အထက္ဘီလူးေခ်ာင္း ေရေ၀ေရလဲ	၈၁၃	၄၇၉ .၆*၁၀၆	၉၈၂၉၃
	စုစုေပါင္း	၂၉၅၄	၁၃၅၃ .၂*၁၀၆	၂၇၇၂၉၃

မွတ္ခ်က္။ ။ အင္းေလးကန္ အတြင္းသုိ႔ တစ္ႏွစ္အတြင္းစီး၀င္သည့္ ေရပမာဏစုစုေပါင္းမွာ ကုဗမီတာ ၁ ဒသမ ၃၅ ဘီလ်ံ ျဖစ္ပါသည္။
EMG